Hukuki Bir Terim Olarak Allah’ın İşi
Bu yazıda hukuki terimlerin yanlış anlaşılması ve kullanılması bakımından güzel bir örneği ele alacağım. 1996'da Türkiye ile İran arasında akdedilen doğal gaz sözleşmesinde bir mücbir sebep hükmüne yer verilmiş. Hükümde, mücbir sebepler arasında "Tanrı'nın işleri" (acts of God) de sayılıyor. 2006'da Milliyet gazetesi sözleşmenin ilgili hükmünü "İran'dan gaz alımı Allah'a kalmış!.." başlığıyla (hatırladığım kadarıyla manşetten) [1] haber yapıyor.
Habere göre sözleşmede yer alan ilgili hüküm şu şekilde: “Article 14 14.5 - The term Force Majeure as employed herein shall mean wit(h)out limitation, acts of God, and/or acts of nature, acts of government or parliament, strikes, lockouts, wars declared or undeclared, blockades, insurrections, terro(r)ist acts, epidemics, landslides, earthquakes, fire, natural behaviour of gas reservoirs which may hinder the production as well as delivery of gas.”
- Hükmün haber metninde yer alan tercümesi: “Madde 14 14.5 - Mücbir sebep terimi herhangi bir sınırlama olmaksızın, Tanrı'nın işleri, ve/veya doğanın işleri, hükümet veya parlamentonun işleri, grevler, lokavtlar, ilan edilmiş veya edilmemiş savaşlar, ambargolar, isyanlar, terörist hareketler, salgın hastalıklar, toprak kayması, depremler, yangın, gaz rezervlerinin gazın üretimi ve teslimini etkileyecek doğal hareketleri halleri anlamına gelmektedir.”
Esasen burada Allah'ın işleri ifadesiyle kast edilen
-hükmün geri kalanından da anlaşılabileceği üzere- insan takatinin dışında
kalan veya insanlara atfedilmesi mümkün olmayan doğal afet gibi olayların
mücbir sebep teşkil edeceği. Mücbir sebep mevcutsa örneğin ilgili tarafın
sözleşmeden doğan borcunu ifa etmemesi duruma göre mazur görülebilir. Doğal
gaz sözleşmesi bağlamında düşünüldüğünde doğal gaz verilmemesi mücbir sebepten
kaynaklanıyorsa tazminat yükümlülüğünün doğmaması gibi ihtimaller
düşünülebilir.
Haber metninde sözleşmenin
Refah-Yol hükûmeti döneminde İran'la yapıldığı vurgulanarak doğal gaz işinin
Allah'a kaldığı belirtiliyor. Yani haberi sözleşmenin taraflarına ve bunların temsilcilerine yapılan
vurguyu göz ardı etmeden okumak gerekiyor. Bu arada daha sonra okurların
haberdeki hata hakkındaki uyarılarına Milliyet gazetesi ombudsmanı tarafından gazetede
yer verildiğini okudum, ama Milliyet
gazetesi arşivinden ilgili yazıya erişmek de mümkün olmadı.
Hukuki terimlerin günlük
dilde ve medyada yanlış anlaşılarak, hatalı veya yanıltıcı şekilde
kullanılmasının birçok örneği var (emsal karar, "anayasal suç", beraat-tahliye, haksız rekabet vs.). Bu tarz hatalar doğal ve çoğu zaman hoşgörülebilir olsa da bir gazetenin
manşet haberinde bu hatayı yapması elbette dikkate değer ve bir yandan da
eğlenceli olduğu için paylaşmak istedim.
NOT: Bu ufak yazı vesileyle uzun zamandır ihmal ettiğim Blog yazılarına geri dönmeyi planlıyorum. Blog’un asıl tema'sı olan ticaret/şirketler hukuku konusundaki yazılara yakında -inşallah vakit bulunca- yeniden yer vereceğim. Şu an için şirketler hukukunda tahkim, şirketlerin "insan" olup olmadığı (hukuken ne ölçüde bir insan gibi ele alınabileceği) ve şirket yönetim kurullarında zorunlu cinsiyet kotası öngörülmesinin yerindeliği konuları üzerine yazmak planlarım arasında.
Şirketlerin "insan" değil de "kişi" olmasından söz edilir..
YanıtlaSilElbette. Burada şirketlerin bir tüzel kişi olup olmadığı değil, kişiliklerinin ve ehliyetlerinin gittikçe genişlemesi ve gittikçe gerçek kişilere benzemesine dair gelişme ve tartışmalara yönelik esprili bir ifade söz konusu.
SilHocam, eski bir öğrenciniz olarak okurken çok keyif aldığımı belirtmeliyim. Yabancı müvekkillerden gelen sözleşmelerde acts of god ifadesini gördüğümde genelde düzeltiyor ve uzun uzun sel, deprem vs. yazıyorum, içimdeki laik bu kavrama izin vermiyor. :) Bu gibi yazılarınızı heyecanla bekliyor olacağım!
YanıtlaSilİlginiz için çok teşekkürler, selamlar.
Sil